Hoewel de gravelbike steeds meer een echte alleskunner aan het worden is, heeft deze uiteraard toch nog zijn (offroad) limieten. Vandaar dat de keuze tussen een gravelbike of mountainbike in de praktijk uiteindelijk toch niet zo simpel blijkt te zijn… En hoewel de verschillen tussen een gravelbike en voornamelijk een hardtail mountainbike niet heel erg groot zijn, zijn er toch wel enkele grote en duidelijke verschillen tov de mountainbike in het algemeen.
Maar wat zijn die verschillen nu precies en wanneer of in welke situaties kies je voor de gravelbike of mountainbike? In dit artikel helpen we je hier alvast mee op weg.
Gravelbike of mountainbike?
De moderne gravelbike’s verschillen niet zo heel erg veel van de hardtail mountainbikes uit de jaren 80 en 90. Kenmerkend aan dergelijke hardtails waren de smalle stuurtjes en iets bredere banden. Tot het midden van de jaren 90 hadden mountainbikes zelfs geen vering, net zoals de meeste gravelbikes dat nu ook nog steeds niet hebben…
De oude generatie mountainbikes zie je nog wel eens sporadisch over de paden scheuren. Zelf spot ik er regelmatig nog wel eens eentje op mijn locale trails en paden. Maar ze zijn toch eerder zeldzaam. Wat je wel meer en meer ziet is de gravelbike. Je kan dus wel stellen dat de gravelbike stilaan de plaats van de oude mtb en hardtails aan het innemen is of reeds overgenomen heeft.
Echter heeft de evolutie in de mtb-wereld natuurlijk ook niet stilgestaan. De moderne mountainbike, waaronder ook de hardtail, ziet er toch heel wat anders uit dan vroeger. En ook in vergelijking met zelfde de modernste mountainbike zijn er toch wel wat verschillen.
Twee soorten gravelbike
Een gravelbike vormt de gulden middenweg tussen een racefiets en een mountainbike. In de praktijk valt niet elke gravelbike perfect in het midden tussen deze twee andere type sportfietsen. Zo leunt de ene gravelbike wat meer aan bij de racefiets terwijl een ander (merk) meer eigenschappen overneemt van de mountainbike.
De meer op endurance gerichte gravelbikes, waarmee je af en toe een grindpaadje inslaat, vergelijken met een rasechte mountainbike is niet zo interessant. Dergelijke gravelbikes kan je beter naast de racefiets plaatsen. Dat deden we overigens al in een eerder artikel dat je kan lezen via onderstaande link:
Gravelbike versus racefiets >>
De moderne gravelbike die specifiek ontworpen is voor echte offroad avonturen hebben zowel gelijkenissen als verschillen met hedendaagse (crosscountry) mountainbikes. Hieronder vind je dan ook een overzicht van de verschillen en overeenkomsten tussen beide soorten offroad fietsen.
Gravelbike vs mountainbike; verschillen en overeenkomsten
Zowel op vlak van geometrie, banden en wielen, cockpit, aandrijving als accessoires zijn er wel wat verschillen, maar net zo goed ook overeenkomsten tussen de voornamelijk op offroad gerichte gravelbike en de hedendaagse crosscountry hardtail of full suspension mtb’s.
Cockpit
Een eerste erg duidelijk verschil tussen de gravelbike en mountainbike is natuurlijk de cockpit. Zo maakt de gravelbike, net zoals de racefiets, gebruik van de drop bar. In de volksmond ook gekend onder de noemer ‘krom stuur’.
Ondanks dat de avontuurlijke gravelbikes bedoeld zijn voor offroad zorgt dit type stuurtje toch voor een iets aerodynamischere fietshouding. Dit biedt uiteraard vele voordelen op lange gravelpaden en op passages over verharde weg. Zo zal je meer snelheid kunnen maken maar heb je ook de mogelijkheid om je handpositie regelmatig te veranderen.
Terwijl je bij de mountainbike beperkt bent tot één vaste handpositie kan je zelfs gravelbike stuurtjes kopen met vier handposities. De gravelsturen met zogenaamde “flare”, waarbij de beugels wat naar buiten staan, bieden dan weer extra stabiliteit wanneer het terrein wat ruiger wordt. Doordat de beugels meer naar buiten staan is er bij dit type sturen ook meer ruimte voor het monteren van een gravelbike stuurtas.
Mountainbikers laten hun handen wel eens bovenop het stuur rusten om even een andere positie van de handen aan te kunnen nemen. Vroeger boden bar-ends ook wel wat flexibiliteit, maar deze zie je haast niet meer.
De bar-ends van vroeger hebben wel een moderne upgrade gekregen in de vorm van innerbarends. Deze bieden de mountainbiker ook de mogelijkheid de positie van de handen aan te passen. Deze accessoires worden dan ook regelmatig gebruikt bij marathons of endurance ritten op de mountainbike. Omdat ze aan de binnenkant van de handvatten gemonteerd worden zijn deze ook veel veiliger, zeker wanneer de paden wat smaler worden…
Een laatste verschil zit in de breedte van het stuur. Hier wint de mountainbike het uiteraard met glans van de gravelbike. Het bredere stuur van de mountainbike zorgt voor meer stabiliteit en vaak is de stuurpen ook wat korter wat voor een comfortabelere fietshouding (meer rechtop) zorgt.
Geometrie
Ten opzichte van de rasechte racefiets is de wielbasis van zowel de gravelbike als de mountainbike veel langer. Dit zorgt uiteraard weer voor meer stabiliteit in afdalingen en op technisch, onverhard, terrein.
Toch gaat de moderne mountainbike hierin nog een stapje verder. De wielbasis van een mountainbike is, zelfs bij een hardtail, langer dan bij een gravelbike. Bij meer trailgerichte, enduro en downhill mountainbikes is het verschil natuurlijk nog groter.
Ook de balhoofdhoek is kleiner waardoor het voorwiel meer naar voren komt te zitten. Dit draagt ook weer bij aan de stabiliteit in afdalingen en op technisch terrein.
Als je naar de geometrie kijkt kan je enkel maar concluderen dat (technisch) afdalen het ‘makkelijkst” en meest comfortabel zal zijn met een mountainbike. Daarbij komt ook nog eens dat een mountainbike minstens vering vooraan heeft, en in het geval van een full suspension, ook achteraan…
Vering
Steeds meer gravelbikes zijn ook uitgerust met een verende voorvork of hebben dempende eigenschappen die in het frame ingebouwd zijn. Echter blijft de veerweg vaak wel beperkt tot een 40 à 50 mm.
In tegenstelling tot de hedendaagse mountainbikes, die steeds meer richting een standaard van 110 à 120 mm veerweg (zowel voor- als achteraan) gaan, is dit toch nog best een verschil.
Producenten van veringen zoals RockShox, Fox en Lauf springen uiteraard wel mee op de gravelbike hype en ontwikkelden ondertussen al gravelbike specifieke voorvorken. Voorbeelden daarvan zijn de Fox 32 taper cast (max veerweg 50 mm), Rockshox Rudy XPLR (veerweg 30 of 40 mm) en Lauf Grit SL (30 mm travel).
Wielen en banden
Op vlak van wielmaat is er bij gravelbikes, net zoals bij de hedendaagse mountainbikes, ook een bepaalde standaard maat die je op haast elke gravelbike zal terug kunnen vinden. Dit zijn de zogenaamde 700c wielen.
700c komt overeen met een binnendiameter van 622 mm en is het equivalent van een 29″ mtb-wiel. Beide wielmaten zijn meten eigenlijk 28″. Maar doordat er bij mountainbikes volumineuzere banden gemonteerd worden komt de byuitendiameter overeen met 29″. Vandaar dat men bij mountainbikes spreekt over 29″ wielen.
Net zoals bij mountainbikes is er ook bij gravelbikes nog een tweede keuze die je kan maken qua wielmaat, namelijk 650b. Dit komt dan weer overeen met de 27,5″ wielen die je wel eens bij trail-, enduro-, of downhillmountainbikes terug kan vinden.
In principe zou je op deze kleinere wielmaten bredere banden kunnen monteren aangezien er ook meer ruimte is door het kleinere formaat van de velgen.
Op vlak van bandenkeuze is het aanbod 650b banden wel iets minder ruim dan voor de standaard 700C wielen. Bij mountainbikes is bij beide bandbreedtes een ruimere keuze.
Op vlak van bandbreedte verschillen gravelbikes en mountainbikes ook weer een beetje. Tot voor kort waren de 2,25 inch (57mm) banden de standaard in het crosscountry mountainbiken. Toch zien we hier de laatste jaren een verschuiving richting de iets bredere 2.35 en 2.4 inch banden.
Gravelbike banden zijn, vergeleken met de nieuwe standaard in het mounteinbiken, toch nog iets minder breed. Al komen sommige gravelbike banden toch al vrij dicht in de buurt mer breedtes tot wel 55mm wat overeenkomt met 2,2 inch, tot voor kort de standaard bij mtb banden.
Toch schommelt de bandbreedte bij de gemiddelde gravelbike eerder rond de 45 mm en algemeen tussen de 35 en 55 mm. Deze banden zijn in de meeste gevallen ook iets minder agressief qua profiel.
Een ander opvallend puntje op vlak van banden is het feit dat bij gravelbikes zowel voor- al achteraan vaak dezelfde band gemonteerd wordt. In het mountainbiken komt dit minder voor en worden er vaak twee verschillende banden gemonteerd.
Aandrijving
Op vlak van aandrijvingen heeft er de laatste jaren, in het mountainbike wereld, een heuse shift richting 1x setups plaatsgevonden. Zo’n 1x setup gooit de voorderailleur overboord en combineert een enkel tandwiel met een cassette met een erg ruim bereik. Het is voornamelijk de 12-speed variant die je tegenwoordig het vaakst op mountainbikes gemonteerd zal zien.
Bij gravelbikes zien we dit ruime bereik en de 1x aandrijving ook steeds vaker verschijnen. Toch is ook het aanbod 2x aandrijving nog steeds erg ruim, en misschien zelfs nog iets groter.
De twee grootste spelers op vlak van aandrijvingen hebben inmiddels ook een ruime keuze specifiek voor de gravelbiker, zowel met een 1x als 2x setup.
Shimano GRX
Shimano heeft momenteel één specifieke gravelaandrijving in hun assortiment namelijk GRX. Deze groep kan je zowel in 11- als 12-speed variant verkrijgen.
De 12-speed GRX groep is, bij het schrijven van dit artikel, enkel in mechanische vorm te verkrijgen en is zowel in een 1x als 2x setup beschikbaar. De 11-speed groep (1x of 2x) is ook te verkrijgen in elektronische variant (Di2). Als laatste is er ook nog een 10-speed optie, maar die is enkel in een mechanische 2x-setup te verkrijgen.
SRAM
Bij SRAM werkt het toch weer een klein beetje anders en hebben ze het best slim aangepakt… Zo zijn hun gravel groepen onderverdeelt in 3 categorieën namelijk: adventure, all-around en all-road.
Laat je vooral niet misleiden door de benaming van de laatste. Deze 2x setup met 36T cassette is bedoeld voor gravelbikers die het ruime bereik van een 2x setup prefereren en naast asfalt ook lichte gravelwegen en (vlakkere) onverharde paden berijden.
De XLRP AXS drivetrain is specifiek voor de gravelbike ontwikkeld en biedt een elektronische 1x aandrijving met een ruim bereik (11-44T of 10-44T). Deze XLRP aandrijving is beschikbaar in alle SRAM series: RED, Force, Rival en Apex. De XLRP Apex is ook te verkrijgen in mechanische variant.
De XLRP AXS aandrijving is de all-around gravel setup van SRAM waarmee je zowel op de weg als offroad en op singletracks je mannetje al kunnen staan.
Ben je een echte avonturier en schuw je het ruigste en steilste terrein niet dan kan je ook voor de gravelbike gebruik maken van de bekende 1x Eagle AXS aandrijving van SRAM. Deze was, voor de release van de SRAM T-Type transmission, de standaard bij de professionele mountainbikers. De recreatieve mountainbiker zal je wellicht nog enige tijd met de Eagle groepen zien rondkarren.
De Eagle AXS aandrijving biedt het ruimste bereik en maakt gebruik van de 10-50 of 10-52T cassettes. Afhankelijk van je eigen kracht en het terrein waarop je het vaakst gaat gravelbiken heb je dan nog de keuze qua grootte van het tandwiel vooraan.
Met de Eagle AXS aandrijving zit je als gravelbiker volledig op dezelfde golflengte als de mountainbiker en kan je over het ruigste terrein fietsen en de steilste hellingen omhoog klauteren… Qua performance zal je in deze gevallen niet al te veel moeten inboeten op de mountainbiker, al zal die wellicht met een iets kleiner voorblad fietsen… Ohja, in de afdaling wordt het natuurlijk ook weer een ander, en minder comfortabel, verhaal. Al is dat laatste natuurlijk niet te wijden aan de aandrijving.
Gewicht
Qua gewicht wint de gravelbike het haast altijd van de mountainbike, mits je natuurlijk geen appelen met peren gaat vergelijken. Net zoals mountainbikes vind je ook gravelbikes in diverse gewichtsklassen. En ook voor gravelbikes geldt het zelfde principe als bij mountainbikes; hoe lichter de fiets hoe meer geld je er voor zal mogen neertellen…
Het gewicht van een gravelbike schommelt zowat tussen de 8 à 10 kg, maar uiteraard zijn er ook uitzonderingen die nog net wat zwaarder (en goedkoper) zijn. Een mountainbike onder de 10 kg, zeker als je opteert voor een full suspension, is niet zo vanzelfsprekend tenzij je in de hoogste prijsklasse shopt.
Een hardtail mountainbike kan qua gewicht nog wel de concurrentie aan met de meeste gravelbikes. Echter kom je in dat geval ook weer in de hogere prijsklasse van mtb’s terecht. Het gewicht van meer (voor iedereen) betaalbare hardtails ligt al snel boven de 10 à 11 kg, wat toch beduidend meer is dan een gravelbike in dezelfde prijsklasse.
Accessoires
Hoewel er steeds vaker gravelwedstrijden en -races georganiseerd worden is de gravelbike van nature ontwikkeld voor de avontuurlijke en recreatieve fietser. De gravelbike is immers ook erg geschikt als touringfiets of als metgezel tijdens een fietsvakantie. Zeker als je qua terrein niet beperkt wil zijn tot verharde wegen neemt de gravelbike al gauw de plaats in van de touringfiets.
Montagepunten voor tassen
Zo zie je op hedendaagse gravelbikes vaak montagepunten voor een stuur- of frametas. Dit maakt het mogelijk voor de gravelbiker om zonder fietsrugzak op pad te gaan, maar zorgt er eveneens voor dat dit type fiets uiterst geschikt is voor lange avonturen of zelfs bikepacking trips. Door de vaste montagepunten ben je er meteen ook van verzekerd dat de tassen stevig op de fiets blijven zitten.
Bij mountainbikes zie je dergelijke montagepunten eerder zelden. Wel zijn er diverse accessoires zoals bagagedragers of fietstassen met velcrobevestigingen waardoor je ook met de mountainbike op avontuur kan of je een keer aan een bikepackingtrip kan wagen.
Ben je van plan om met de gravelbike te gaan bikepacken hou er dan bij aankoop rekening mee dat dergelijke fietsen met montagepunten (en compatibele) tassen ook te verkrijgen zijn. Zo ben je er meteen ook van verzekerd dat alle tassen en accessoires compatibel zijn, het juiste formaat zijn en je er je niet aan zal gaan storen tijdens het fietsen.
Dropper seat post
Een ander populair accesssoire, zeker bij hedendaagse mountainbikes, is de dropper seat post. Hoewel deze vroeger uitsluitend op full suspension mountainbikes te vinden waren zijn er nu zelfs hardtail mountainbikes die hiermee uitgerust zijn.
Dankzij de dropper seat post kan je het zadel laten zakken zodat dit niet meer in de weg zit. Dit is met name handig bij steile afdalingen, in bochtige singletracks en op technisch terrein.
Het is dus maar de vraag of een dropper seat post ook een soort van standaard gaat worden bij gravelbikes. Rijd je met je gravelbike quasi hetzelfde terrein als de mountainbikers dan kan een dropper uiteraard wel een handig accessoire zijn.
Lang niet alle gravelbikers zijn wild van dit extra accessoire gezien het gewicht. Een dropper gooit toch al snel enkele 100 extra grammen in de schaal.
Een ander puntje is het feit dat het zadel bij een dropper post altijd een beetje speling heeft. Omdat je als gravelbiker toch wat meer in het zadel zit zou dit een reden kunnen zijn om toch geen dropper seat post te gebruiken.
Het gebruik van een dropper is inmiddels quasi standaard bij mountainbikers en eens je er eentje heb gehad wil je nooit nog anders. Bij gravelbikers is een dropper eerder uitzondering dan regel, maar het kan uiteraard wel.
Gravelbike of mountainbike; welke is voor wie geschikt?
De keuze tussen een gravelbike of mountainbike is tegenwoordig niet zo vanzelfsprekend meer. Veel is uiteraard afhankelijk van jouw fietsdoelen en het terrein waarop jij het liefst vertoeft met de tweewieler.
Ben je voornamelijk op zoek naar een comfortabele fiets waarmee je zowel goed kan klimmen als afdalen op onverhard terrein dan kan je haast niet om de mountainbike heen. Zelfs een hardtail zal in dat geval net wat meer comfort bieden gezien de grotere veerweg vooraan en eventueel een dropper seat post.
Wil je daarentegen toch ook wat meer snelheid maken dan is de gravelbike hiervoor iets geschikter. De rolweerstand op de weg zal door het minder agressieve bandenprofiel en iets smallere banden veel lager zijn dan met een rasechte mountainbikeband.
Daarnaast zal ook de iets aerodynamischere houding en het grotere tandwiel vooraan bijdragen aan extra voorwaartse snelheid. Met het kleinere tandwiel van een mountainbike zal je in geval van rugwind of in een stevige afdaling al sneller de benen stil moeten houden omdat je door de versnellingen heen bent.
Kortom, beide fietsen hebben zowel voor- als nadelen en de ene presteert net wat beter in bepaalde situaties dan de andere. Vandaar dat het toch echt persoonsgebonden is of je voor een gravelbike of mountainbike kiest…
Mountainbike ombouwen naar gravelbike; hoe doe je dat?
Omdat een hardtail mountainbike in principe niet zo heel erg verschillend is van een hedendaagse gravelbike, kan je quasi zonder al te veel aanpassingen ook de hardtail gebruiken om te gravelbiken.
Het is immers zo dat de offroad paden, die nog voor de gravelbike bestond, onder de noemer mountainbikepaden vallen tegenwoordig gravelwegen of -paden genoemd worden. Terwijl de paden nog steeds hetzelfde zijn als voorheen… Op deze paden kan je dan ook zonder problemen zowel met de gravelbike als met de mountainbike fietsen.
Wat je eventueel wel kan doen is een wat smallere band met een minder uitgesproken noppenpatroon monteren. Zo reduceer je de rolweerstand, het gewicht en heb je nog steeds voldoende grip op dit type paden.
Zit er een lockout op jouw mountainbike dan kan je de vering volledig (of gedeeltelijk) locken zodat je geen of minder veerweg hebt, net zoals bij een gravelbike.
Uiteraard kan je ook de nodige tassen op de mountainbike monteren zodat je, zoals de meeste gravelbikers prefereren, geen rugzak hoeft te dragen om spullen mee te kunnen nemen.
Heb je een full suspension mountainbike dan kan je in principe dezelfde stappen nemen om deze wat meer op een gravelbike te laten gelijken. De vering achteraan kan je vaak ook locken. Heb je een minder race-gerichte, trail, enduro of downhill mountainbike dan wordt het natuurlijk een ander verhaal gezien de geometrie van dit type mountainbikes toch wat verder afwijkt dan de geometrie van een hardtail, laat staan een gravelbike.
Hoe dan ook, zolang de fiets twee wielen heeft kan je ermee op gravelpaden fietsen. Misschien iets minder snel maar vaak wel met wat extra comfort…
Conclusie: gravelbike of mountainbike?
De gravelbike is misschien een beetje een hype, maar in mijn ogen wel een hype die nooit meer gaat verdwijnen. Een gravelbike is immers de gulden middenweg tussen een racefiets en mountainbike. Daarin schuilen zowel de voordelen maar uiteraard ook de nadelen of beperkingen van dit type fiets.
Zo kan je met een op endurance gerichte gravelbike ook wat op makkelijkere offroad paden, à la Strade Bianche of de Belgische variant Dwars door het Hageland, fietsen. Echter moet je het dan op de weg wel afleggen tegen de rasechte racefiets.
En ook voor de liefhebbers van echte offroad geldt dit principe ook. De avontuurlijke gravelbike kan ruiger en technischer terrein zeker en vast aan. Echter als het echt technisch of supersteil wordt, schiet de gravelbike toch wel weer te kort in vergelijking met de mountainbike.
Sta je voor de keuze: gravelbike of mountainbike, dan zou ik niet al te graag in jouw schoenen staan. Het is vooral zaak om de beperkingen tegen elkaar af te wegen en voor jezelf uit te maken of die beperkingen voor jou echt nadelig zijn.
Is snelheid of gewicht totaal niet van belang, waarom zou je dan voor de snelle en lichte gravelbike kiezen? Hou je van wat makkelijker offroad paden of train je ook wel eens op de baan (bijvoorbeeld in de winter), waarom zou je dan voor de mountainbike kiezen met zijn hogere rolweerstand, meer veerweg en bredere banden?
Wil je het beste van twee werelden dan is de gravelbike misschien wel de betere keuze. Kan je niet kiezen én heb je het budget (en toestemming ;-)) ga dan zeker voor beide fietsen want hoewel ze op veel vlakken gelijkenissen vertonen zijn ze toch vrij verschillend…
Ik ben alvast benieuwd hoe jij erover denkt, welke fiets jij prefereert en of dit artikel jouw keuze misschen wat makkelijker heeft gemaakt. Heb je nog aanvullingen of ervaringen betreffende dit onderwerp, maat het dan zeker weten in een reactie onderaan de pagina.