Fietsen op gravelachtige wegen, zelfs in wedstrijdverband op reguliere racefietsen, dat doet de mens al bijna net zo lang als het stalen ros zelf bestaat. Pas vanaf het begin van de 21e eeuw ontwikkelt gravelbiken zich echter als een aparte discipline met eigen faciliteiten in de vorm van uitgepijlde parcoursen, wedstrijden en specifiek materiaal. In dit gravelbike versus racefiets artikel leggen we de verschillen en gelijkenissen uit tussen beide uitgebreid uit, zodat jij weet wat je nodig hebt om beide of één van deze disciplines te kunnen beoefenen.
Gravelbike vs racefiets
Ten opzichte van een racefiets combineert een gravelfiets zowel snelheid als comfort. De typische ondergrond voor het gravelrijden zijn wegen zoals we die in het voorjaar in de Italiaanse wielerkoers ‘Strade Bianche’ zien, die sinds 2007 jaarlijks wordt georganiseerd.
Deze koers loopt voor ongeveer een derde deel over onverharde grindstroken. Hoewel deze wedstrijd vanwege het grote aandeel volledig verharde wegen niet op typische gravelbikes maar op conventionele racefietsen gereden wordt, loopt de toenemende aandacht voor deze ‘jongste klassieker’ synchroon met de toenemende populariteit van het gravelbiken.
De aard van een gravelparcours
De Italiaanse vertaling voor de koersbenaming ‘Strade Bianche’ is ‘grindwegen’. Het ingestrooide, relatief fijne grind geeft enige verharding aan de vele glooiende maar wel tamelijk effen zandwegen die deze koers kenmerken.
In Nederland en België vinden we dergelijke wegen onder andere in de vorm van offroad fietspaden, overwegend aangelegd door bossen en heidegebieden en in buitengebieden. Ook typische onverharde karrenspoorpaden behoren tot het ondergronddomein van de gravelbiker.
Ten opzichte van mountainbikeparcoursen heeft een gravelparcours minder steile en ruwe secties en is het parcours meestal breder en zijn de bochten minder scherp. Dat biedt mogelijkheden tot voortdurend behoud van vaart, met veel hogere top- en gemiddelde snelheden t.o.v. mountainbiken tot gevolg.
Ten opzichte van wegwielrennen is het echter wel een offroad parcours met veel meer rolweerstand, ongelijkmatigheid en schokken. Dat zorgt ervoor dat de oorspronkelijke racefiets sinds een aantal jaren wordt doorontwikkeld tot een specifieke gravelbike. Deze disciplines liggen dicht bij elkaar en er zijn zowel verschillen en gelijkenissen.
Overeenkomst tussen een gravelbike en een racefiets
Een gravelbike is dus een offroadfiets. Maar net als een racefiets wordt deze voorzien van een gekromd racestuur evenals een relatief brede schakelgroep die redelijk vergelijkbaar is met die van een conventionele wielrenfiets.
Beide fietsen zijn erop gericht om lange afstanden te kunnen afleggen op zo hoog mogelijke snelheid en om die snelheid relatief lang vast te kunnen houden. Het betreft in beide gevallen duursporten die minder explosief van aard zijn als bijvoorbeeld mountainbiken of cyclocrossen in het veld. Maar dan het verschil tussen een racefiets en een gravelbike.
Verschil 1: banden en velgen
Op de weg biedt een racefietsband van ongeveer 28 millimeter de beste balans tussen snelheid en comfort. De smalle banden hebben een zeer lage rolweerstand maar bieden toch voldoende grip op de harde weg.
Gravelbikers krijgen op hun parcours te maken met rollend grind. Vooral in de bochten zorgt een bandbreedte van 35mm tot 45mm voor meer grip en stabiliteit. Om nog meer comfort en demping te geven op ruigere terreinen met kuilen en grotere stenen, kan deze breedte oplopen tot wel 50mm.
De bredere gravelbanden van de gravelbike vs de racefiets zorgen ook voor een kleinere kans op lekke banden door vermijding van zogenaamde stootlekken.
Ook het ‘drijfvermogen’ van een brede band is groter, namelijk wanneer op zanderige ondergronden wordt gereden. Daardoor zakte de fiets minder diep weg en kan men beter blijven sturen.
Vanzelfsprekend vergt een bredere band ook een velg die die band kan dragen. Daarbij bestaat er ook nog eens extra aandacht voor de stevigheid van die velg, om te voorkomen dat de velg de ongelijkmatige belasting tijdens een graveltocht niet op kan vangen.
Vanwege de relatief grote kans op een lekke band, worden gravelbikes vaker tubeless uitgerust dan racefietsen. Weg met die binnenband dus!
Verschil 2: framedynamica
De behoefte aan bredere banden zorgt ook voor noodzakelijke aanpassingen aan het frame van een gravelbike versus een racefiets. Een bredere band past namelijk niet zomaar tussen de vorken van iedere racefiets, die volledig is gericht op aerodynamica.
Sowieso ligt de focus van een frame voor een racefiets veel meer op gewichtsbesparing dan bij een gravelbike. Om offroad meer comfort te bieden is de geometrie die de zit van de rijder bepaalt, bij een gravelbike minder aerodynamisch dan bij een racefiets. Op die manier verlies je minder snel je evenwicht op onvoorspelbare parcoursen en rij je ‘over’ obstakels in plaats van ‘ertegenaan’, zoals je bij een racefiets zou doen.
Het frame van een gravelbike is bovendien robuuster gebouwd om schokken op te kunnen vangen. Dat brengt wat meer gewicht met zich mee.
Verschil 3: gewicht
In zijn algemeenheid geldt dat gewichtsbesparing op een racefiets veel verder doorgevoerd kan worden dan op een gravelbike. Het draait daarbij allemaal om het vinden van de balans tussen gewicht en robuustheid.
Een gravelbike zal altijd zwaarder zijn omdat de eisen aan de robuustheid vanwege de ongelijkmatige ondergrond veel hoger zijn. Dat geldt niet alleen voor het frame, dat geldt voor alle onderdelen.
Ter indicatie, een volledig afgemonteerde racefiets weegt tegenwoordig gemiddeld zo’n 8,5 kg. Een gravelbike weegt gemiddeld zo’n 10 tot 11 kg en een mountainbike al gauw tussen de 11 en 14 kg.
Meer verschillen en gelijkenissen tussen de gravelbike en mountainbike kan je bekijken in een volgend artikel: gravelbike of mountainbike.
Verschil 4: accessoire mogelijkheden
Gravelbikes zijn over het algemeen meer ontworpen voor de recreatieve sportfietser en minder gericht op competitie. Dit type fiets is ook zeer geschikt voor fietsvakanties, ter vervanging van de oorspronkelijke reisfiets waarop reizigers zich met hun fietstassen op het stuur, aan het zadel en aan het frame verplaatsten.
Veel gravelbikes zijn dan ook zo ontworpen dat accessoires zoals spatborden en (bagagedragers voor) fiets- en frametassen direct kunnen worden bevestigd. Dikwijls zitten er standaard al oogjes en aansluitpunten op het frame zelf.
Voor- en nadelen gravelbike of racefiets
‘Elk nadeel heb se voordeel’, zei Johan Cruijff. En die constatering heeft in de praktijk niet alleen betrekking op de voetbalsport. Ook de verschillen tussen een racefiets en een gravelbike hebben stuk voor stuk een logische verklaring. De voor- en nadelen van een racefiets of gravelbike zijn wat dat betreft evident.
Vanzelfsprekend kun je met een typische racefiets het gravelparcours op. Dat zal echter in de regel zorgen voor weinig comfort en een grotere kans op vallen, lekke banden en defect materiaal. Je zult weinig grip ervaren op de ongelijke ondergrond en wegzakken met je smalle wielbasis, daar waar de ondergrond echt zanderig wordt.
Ga je anderzijds met je gravelbike de weg op, dan zul je meer rolweerstand ervaren dan op een racefiets. Dat zal je topsnelheid beperken. Accelereren gaat minder snel a.g.v. het hogere gewicht. En door je rechte houding zul je op de weg minder aerodynamica ervaren en dus meer luchtweerstand.
Gravelbike versus racefiets: welke is voor wie geschikt?
Wil je zowel op de weg als op gravelwegen fietsen, schaf dan wanneer je de mogelijkheden hebt voor beide disciplines een gespecialiseerde fiets aan. Heb je maar budget voor de aanschaf van 1 fiets, maak dan een weloverwogen keuze. Voor degene die vooral van snelheid en aerodynamica houdt is de racefiets dan de beste keuze. Eventueel kun je die fiets met wat aanpassingen zo nu en dan ombouwen tot gravelbike.
Ben je minder gericht op pure snelheid, dus meer een recreatieve fietser met eens sportieve tred die ook wel van een fietsvakantie houdt? In dat geval is de gravelbike geschikt voor jou. Daar kun je toch de weg mee op om snelheid te maken. Maar je kunt er ook je tassen met kampeerspullen aan hangen om nieuwe landen en gebieden te verkennen.
Hoe kun je je racefiets ombouwen naar een gravelbike?
Een racefiets ombouwen naar gravelbike is goed mogelijk. Ook de winnaar van het eerste UCI WK gravelbiken in 2022 reed op een tot gravelbike omgebouwde racefiets, net als de rest van het podium overigens, waaronder Mathieu van der Poel.
Dat de hele top-3 bestond uit wegrenners die bovendien reden op een omgebouwde wegfiets, geeft al aan dat wanneer het om absolute snelheid en competitie gaat, de echte gravelfiets van nature minder goed scoort.
Beschik je over een racefiets en wil je incidenteel gaan gravelbiken? Koop dan gewoon een set gravelwielen bestaande uit velgen met bredere banden, al dan niet voorzien van noppen en van remschijven.
Om te zorgen dat het schakelen goed verloopt, kun je het beste gebruikmaken van 1-en-dezelfde schakelcassette. Het verwisselen van de cassette op het achterwiel van je racefiets naar het achterwiel waarmee je wil gaan gravelbiken, is relatief eenvoudig zijn, maar het vereist wel het juiste gereedschap en enige technische kennis.
Wil je niet investeren in een compleet nieuwe gravelbike maar daartoe wel je racefiets compleet ombouwen? In dat geval kun je eventueel het complete versnellingsbereik van je racefiets aanpassen aan gravelomstandigheden.
Het versnellingsbereik van een gravelbike is net zoals dat van een mountainbike vaak net wat breder dan dat van een racefiets om beter te kunnen omgaan met variabele parcoursomstandigheden en op zeer lage snelheid te kunnen rijden op lastige stukken.
Om te zorgen dat de kans op kettingproblemen tijdens het schakelen op een gravelparcours wordt verkleind, kun je ook kiezen voor 1x-aandrijving in plaats van een dubbele voorderailleur. De meeste mountainbikes hebben dat tegenwoordig ook. Dit vergt wel een breder schakelbereik van de schakelcassette op je achterwiel.
Eventueel kun je ook gaan voor een compact krankstel met dubbele aandrijving aan de voorzijde, om toch in een extra kleine versnelling te kunnen rijden.
Hoe je gravelbike als racefiets gebruiken?
Je gravelbike als racefiets gebruiken is heel eenvoudig. Je kunt gewoon met je fiets op de weg. Om echter de rolweerstand wat te verbeteren zou je kunnen overwegen om in elk geval te kiezen voor een bandbreedte van maximaal 32mm met niet al te veel profiel. Dan is het effect op de rolweerstand van je gravelbike nog enigszins beperkt en je kunt dan hard op de weg, zonder dat je de grip op gravelroads volledig inlevert.
Wil je daarnaast de sportiviteit van je houding wat verbeteren ten gunste van de aerodynamica? Je zou kunnen overwegen om de stuurpen van je gravelbike wat te verlengen zodat je wat minder rechtop komt te zitten. Ook dat verbetert de luchtweerstand.
Gravelbike of racefiets: onze conclusie
Het is heerlijk om volledig aerodynamisch en nagenoeg zonder gevoel van weerstand te fietsen op je racefiets over gladde, harde wegen. Met een gravelbike zul je dat gevoel en die snelheid niet kunnen evenaren. Maar ga je ook graag af en toe offroad de gravelwegen op voor net dat beetje extra avontuur en natuur, dan biedt een traditionele racefiets te weinig comfort.
De aanschaf van 2 separate fietsen ter uitoefening van beide fietssporten is geen overbodige luxe. Kun jij je echter maar 1 exemplaar veroorloven dan zijn er gelukkig toch wat mogelijkheden om je rit op zowel verharde als op gravelwegen te veraangenamen. Met een extra set wielen voor asfalt of juist voor gravel, doe jij gewoon aan beide disciplines mee.